Baskı
2022-10-05 20:10:00
Baskı ya da basmacılık, tekstil materyalinin bölgesel olarak tek renk ya da çeşitli renklerle renklendirilmesi işlemine denilmektedir. Tekstil baskı tekniği aslında tekstil yüzeyinin belli bir bölgesinin renklendirilmesinden veya bu bölgedeki boyar maddenin aşındırılmasından ibarettir.
Kumaşların Baskı Tekniği ile Renklendirilmesi
Kumaş yüzeyine istenilen renk ve desenlerin çeşitli yöntemlerle aktarılması işlemine baskı denir. Boyama prosesinde tekstil materyalin tümünün boyanmasına karşılık, baskı işleminde bu materyalin belli bölgeleri renklendirilir. Kumaşların baskı ile renklendirilmesini sağlayan tekstil dalına baskıcılık olarak adlandırılır. Baskıcılık tekstil, moda, iç mekan veya sanayiyle ilgili pazar için üretim yapan büyük bir sektör olarak tanımlanmaktadır.
Tekstil Baskının Tarihi
Tekstil ilk olarak insanın örtünme ve doğa koşullarından korunma ihtiyacını karşılamak amacıyla çevresinde bulduğu lifsi malzemelerle oluşturduğu dokuma ürünleri olarak ortaya çıkmıştır. Daha sonra bu ürünleri doğadan elde ettiği boyalarla renklendiren insan, bununla da yetinmemiş kendini ifade etme içgüdüsüyle duygu ve düşüncelerini bu dokumalar üzerinde şekillendirmiştir. Tekstil ürünleri üzerinde renkli desenler elde etmek amacıyla yapılan bu bölgesel boyamalara baskı denilmektedir. Tekstil baskısının bulgularına 1. yüzyılda Çin’de rastlanmıştır. Avrupa’da ise yıkandığında çıkmayan veya solmayan dayanıklı baskı elde etme konusunda zorluk yaşandığından tekstil baskısı çok daha sonra ortaya çıkmıştır. Tekstil yüzeyinin içerisine işleyen dayanıklı boyaların ortaya çıkmasına kadar gelişmemiştir. Tekstil baskıcılığının ilk olarak Uzak Doğuda, Hintliler ve Çinliler tarafından yapıldığı ileri sürülmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ise Mısır Piramitleri ve mezarlarında boyamadan farklı yöntemlerle renklendirilmiş kumaş parçalarına rastlanmıştır. Tekstil yüzeylerinde renklendirme; boyama, dokuma veya örme esnasında desen verme ve baskı teknikleriyle yapılmaktadır. Dokuma ve örme tekniklerinde üretim hızının düşük olması, uygulama zorluğu, desen çeşitliliğinin ve renk varyasyonunun az olması dolayısıyla baskı tekniği daha çok tercih edilmektedir. Dokuma ve örme teknikleriyle kumaşın renklendirilmesi baskı tekniğinden daha zahmetli ve pahalıdır. Çünkü iplikler ilk olarak istenilen renklere boyanır ve daha sonra dokuma veya örme makinelerinde üretime geçilir. Fakat baskı tekniğinde üretim hızı yüksek ve maliyeti düşüktür. Bu teknikte ilk önce kıvamlaştırıcı maddelerle kıvamlı bir pat hazırlanır. Bu pat içerisine renklendirmek için boyar madde ve istenilen baskı ortamını sağlamak için de yardımcı kimyasal maddeler ilave edilir. Hazırlanan bu akışkan kıvamlı çözelti uygun baskı makineleri yardımıyla kumaşa aktarılır.
Blok BaskıBlok baskı, ahşap, kauçuk, sünger veya metalden yapılmış bir bloğun bir rölyef kalıbı (genellikle bir lazer kesici kullanılarak veya elle) şeklinde şekillendirildiği, ardından bloğa boya uygulandığı ve elle basıldığı veya damgalandığı geleneksel bir baskı yöntemidir. Kumaş üzerine bir desen elde etmek için baskı daha sonra birkaç kez tekrarlanabilir.
Ekran Baskısı
Bu yöntem, üzerine sıkıca gerilmiş ince ağ kumaşlı bir çerçeve olan bir elek gerektirir. Bir desen ya şablon biçimindedir ya da yazdırılacak her renk için bir ekran kullanılarak ekranın kendisinde engellenmiştir. Boya, bloke edilmemiş alanlarda aşağıdaki kumaşa eşit şekilde dağıtmak için bir silecek aletiyle örgü kumaşın içinden itilir.
Düz serigrafi baskı da benzer şekilde yapılır ancak makineler her aşamada çalışır ve genellikle desen ekrana dijital olarak uygulanır. Dijital baskı, küçük kumaş partileri için tercih edilen bir yöntemdir, çünkü serigrafi, alan ve özel ekipman gerektiren pahalı bir işlemdir.
Engaved Roller Baskı
Kazınmış silindir baskı, büyük baskı işlemleri için endüstriyel bir yöntemdir. Metal silindirler bir desenle oyulur ve boya hazneleri rengi gerektiği gibi uygular. Serigrafi baskıda olduğu gibi her renk için bir merdane gereklidir. Yöntem bu nedenle kısa kumaş tirajları için çok pahalıdır. Ancak dakikada yüzlerce metre basılabildiğinden büyük baskı işlerinde çok uygun maliyetli olabilir.
Transfer Baskı
Transfer boyaları kağıda uygulanır ve ardından ısı kumaşa aktarılır. Bunu transfer boyalar ve ütü ile yapabilirsiniz. Bu kimyasal transfer boyaları, üzerinde daha iyi bir renk derinliği verdikleri sentetik kumaşlara daha uygundur.
Şablon Oluşturma
Şablonlar kart veya asetattan yapılır, desen kesilir ve ardından kesik alanlara boya süngerle veya fırçayla sürülür. Her şablon birkaç kez kullanılabilir. Günümüzde birçok şablon, elle kesilmiş şablonlardan daha fazla doğruluk için bilgisayarlı kesme makineleri kullanılarak yapılmaktadır.
Dijital Baskı
Bilgisayar destekli tasarım (CAD) paketleri kullanılarak bilgisayarda tasarım yapılabilir ve daha sonra ısı ile kumaşa aktarılabilecek kağıda (süblimasyon kağıdı) aktarılabilir veya kullanılarak doğrudan kumaş üzerine basılabilir. Doğrudan baskıda, kumaşın yazıcıdan beslenmesine yardımcı olmak için daha sonra yıkanabilen özel bir kimyasal madde kullanılarak kalınlaştırılması gerekebilir.
Döner Serigrafi
Döner serigrafi, metal folyodan yapılmış dikişsiz silindirik ekranlar kullanır. Makine her renk için bir döner ekran kullanır. Kumaş, makinenin yazıcı bölümüne tekdüze gerilim altında beslenirken, arkası genellikle bir konveyör baskı örtüsüne yapışmasına neden olan bir yapışkanla kaplanır. Bazı makineler kumaşı tutmak için başka yöntemler kullanır. Kumaş, baskı patının basınçlı tanklardan otomatik olarak pompalandığı döner eleğin altından geçer. Her döner ızgaradaki bir silecek, macunu elek boyunca kumaş boyunca hareket ederken kumaşın üzerine iter. Kumaş daha sonra bir kurutma fırınına geçer.
Doğrudan Baskı
Direkt baskıda, büyük silindirik bir rulo kumaşı alır ve rengi içeren daha küçük rulolar kumaşla temas ettirilir. Daha küçük silindirler tasarımla oyulmuştur ve silindir sayısı renklerin sayısını yansıtır. Her küçük merdane, renkli olukta dönen, rengi alan ve aplikatör merdanesine bırakan bir döşeme merdanesi ile renklendirilir. Sıyırma bıçakları, aplikatör silindirindeki fazla rengi sıyırır, böylece sadece kazınmış kısımlar rengi kumaşa taşır. Bez, baskı sırasında üzerine baskı için sağlam bir yüzey sağlayan lastik bir örtü ile desteklenir ve fazla mürekkebi emmek için kumaş ile kauçuk örtü arasında bir gri kumaş katmanı kullanılır.
Tahliye Baskı
Parça boyama kumaşlara aşındırma baskı yapılır. Desenler, rengin eklenmesinden ziyade çıkarılmasıyla oluşturulur, bu nedenle deşarj baskısının çoğu koyu arka planlar üzerinde yapılır. Boyanmış kumaş, buhara maruz kaldığında alt tabakadan arka plan rengini kaldıran aşındırma pastaları kullanılarak basılır. Aşındırma hamuruna farklı renkte tahliye alanları oluşturmak için renkler eklenebilir.
Direnç Baskısı
Direnç baskısı, parça boyama sırasında rengin belirli alanlara nüfuz etmesini önleyerek desenin uygulandığı birkaç eli ve düşük hacimli yöntemleri kapsar. Dirençli baskı yöntemlerinin örnekleri arasında batik, kravat boyama, serigrafi ve şablon baskısı yer alır.
Mürekkep Püskürtmeli Baskı
Mürekkep püskürtmeli baskı, renklendirici çözelti damlacıklarının bir alt tabakaya doğru itildiği ve istenen noktaya yönlendirildiği temassız bir baskı yöntemidir. Inkjet, tekstil endüstrisinde gelişen bir teknolojidir ve henüz yaygın ticari kullanım için benimsenmemiştir. Tekstil ürünlerinin mürekkep püskürtmeli baskısına en uygun boya türleri, elyaf reaktif, tekne, sülfür ve naftol boyalardır.
Isı Transfer Baskısı
Isı transfer baskısında, desen önce özel bir kağıt alt tabakaya yazdırılır. Kağıt daha sonra kumaşa yerleştirilir ve ısı ve basınca tabi tutulur. Boyalar süblimasyon yoluyla kumaşa aktarılır.
Tekstil baskı firmaları, tekstil baskı atölyeleri bünyesinde yukarıda belirtilen teknikleri sıklıkla kullanmaktadır.
